Wederom Masterclasses mediation in strafzaken en herstelrecht

Daarmee kunnen verdachten en slachtoffers onder begeleiding met elkaar in gesprek gaan over wat er gebeurd is en wat er nodig is om dingen recht te zetten of te herstellen. De uitkomst (een slotovereenkomst) wordt meegenomen door het Openbaar Ministerie en de rechtspraak bij de afdoening van de zaak. Deze mogelijkheid komt naast de reeds bestaande vorm van bemiddeling (restorative justice/practice) die op het eiland al los van het strafrecht bestaat.

De Masterclasses en de opleiding worden gegeven door mw. Rebecca Leeuwenberg en mw. mr. Kim Roelofs uit Amsterdam. Zij staan geregistreerd in het kwaliteitsregister van de Mediatorsfederatie Nederland (MfN) en zijn daarnaast gekwalificeerde docenten (CRKBO geregistreerd). Zij werken op Curaçao samen met gastdocent mw. Lisette Poppen, werkzaam bij het Openbaar Ministerie. Het project wordt gerealiseerd in samenwerking met het Openbaar Ministerie en het Hof Curaçao. Daarnaast wordt het project mede mogelijk gemaakt door Corendon.

Waarom mediation in strafzaken?

Het doel van mediation in strafzaken is herstel. Dat kan emotioneel herstel zijn, maar ook materieel. Een slachtoffer kan bijvoorbeeld behoefte hebben aan excuses, antwoorden zoeken, een onverwachtse ontmoeting voor willen zijn, een manier zoeken om van angstgevoelens af te komen of op zoek zijn naar erkenning. Ook is het mogelijk om afspraken te maken voor de toekomst en over herstel van de schade (financiële afspraken).

Deelname aan mediation vindt altijd plaats op basis van vrijwilligheid van zowel slachtoffer als verdachte. Voorwaarde is dat de verdachte zijn of haar aandeel erkent voor wat er is gebeurd en daarvoor verantwoordelijkheid wil nemen. Het slachtoffer krijgt de gelegenheid om vragen te stellen en te vertellen wat voor impact het incident op hem of haar heeft (gehad). De verdachte krijgt de gelegenheid om bij te dragen aan herstel, door het persoonlijk aanbieden van excuses en uitleg te geven over wat er gebeurd is. De officier van justitie of rechter kan vervolgens rekening houden met de uitkomst van de mediation bij het nemen van een beslissing.

Krijgt een verdachte dan geen straf meer?

Mediation komt niet in plaats van een strafprocedure. Er volgt altijd nog een beslissing van de officier van justitie of rechter. Het hangt af van de ernst van het delict en de uitkomst van de mediation op welke manier deze meeweegt.

Wanneer herstelbemiddeling (restorative justice)?

Wanneer er geen aangifte is gedaan of wanneer de strafzaak al is afgerond, kan er bij de betrokkenen rondom een incident nog steeds behoefte bestaan aan een gesprek. De uitkomst heeft dan geen invloed (meer) op de beslissing die Justitie moet nemen. Dit wordt ook wel restorative justice/practise of herstelbemiddeling genoemd. De uitkomst (erkenning van emoties en maken afspraken) heeft dan enkel als doel om emotioneel te herstellen en desgewenst onderling afspraken te maken voor de toekomst.

Ervaring leert dat afspraken die partijen samen maken veel beter worden nagekomen dan wanneer ze zijn opgelegd. Bovendien is uit meerdere onderzoeken gebleken dat een gesprek met de ander, dus mediation en herstelbemiddeling, bijdraagt aan het verminderen van recidive.

Wie kan mediation aanvragen?

Het Openbaar Ministerie, de rechtbank of het gerechtshof kan een zaak verwijzen naar mediation. Dat kan alleen in strafzaken waarover de officier van justitie of de rechter nog een beslissing moet nemen. Ook een advocaat, de Kinderbescherming (SKBC), Jeugdzorg (AJJC), Fundashion nos Tei pa otro, Psi-Skuchami, reclassering, slachtofferhulp, politie, gevangenismedewerkers kunnen laten onderzoeken of een strafzaak zich leent voor mediation. Dit onderzoek doet de mediationfunctionaris van de rechtbank of het gerechtshof.

Hoe werkt mediation in strafzaken?

Bij mediations in strafzaken werken mediators altijd in duo. Het is namelijk een kort en intensief traject, dat meestal op één dag wordt afgerond. De mediators ontvangen vooraf de processen-verbaal van aangifte en verhoor. Zij zijn onafhankelijk en kiezen geen partij. Zij hebben geen belang bij de uitkomst. Het is hun taak om de gesprekken te begeleiden.

De mediation start altijd met een individueel voorbereidend intakegesprek van ongeveer een uur. Hierbij spreken verdachte en slachtoffer dus apart met de mediators. Iedereen die meedoet aan de mediation verplicht zich tot geheimhouding. Deelname is altijd vrijwillig.

Na de intakegesprekken beslissen partijen en de mediators of een gezamenlijk gesprek gewenst en haalbaar is. Het is de bedoeling dat een gezamenlijk gesprek iets toevoegt voor beiden. Voorkomen moet worden dat één van beiden er meer beschadigd uitkomt. De kracht van een geslaagde mediation is een zorgvuldige en grondige voorbereiding.

Van moment van aanmelden tot moment van terugkoppeling duurt doorgaans vier tot zes weken. Daarmee is de doorlooptijd aanzienlijk korter dan van een strafzaak.

Wat staat er in de overeenkomst?

Komen partijen tijdens het gezamenlijke gesprek tot concrete afspraken? Dan zetten de mediators ter plekke een  globale weergave van het gesprek in een slotovereenkomst, met daarin de belangrijkste punten uit het gesprek en eventuele afspraken. Pas als beide partijen (en eventueel hun advocaat) akkoord gaan met de inhoud, ondertekenen de deelnemers de overeenkomst en wordt deze aan het strafdossier toegevoegd.

Wanneer is mediation in strafzaken mogelijk?

Mediation is mogelijk in alle soorten strafzaken, bijvoorbeeld: (uitgaans)geweldszaken, relationeel geweld, burenruzies, ontucht- en zedenzaken, verkeerszaken etc.) Zaken met jonge verdachten, jonge slachtoffers en volwassenen. De zaak is geschikt als de mensen (partijen) geschikt zijn.

Het mediationbureau van de rechtbank of het gerechtshof doet het mediationaanbod en organiseert de gesprekken. Het mediationbureau stelt de mediators aan.

Wat bespreken verdachte en slachtoffer?

Alleen als zowel verdachte als slachtoffer dit wil, volgt er na de intake een gezamenlijk mediationgesprek. Tijdens dat gesprek bespreken zij het feit, de aanleiding, de eigen beleving, de gevolgen en eventuele schade. Ook onderzoeken zij wat nodig is voor herstel. Zij kunnen afspraken maken over excuses, toekomstig gedrag en over vergoeding van materiële of immateriële schade. Bij minderjarigen is er altijd een wettelijk vertegenwoordiger bij het gesprek aanwezig.

Wat gebeurt er met de overeenkomst?

Het mediationbureau voegt de ondertekende overeenkomst toe aan het strafdossier. De officier van justitie en de rechter houden rekening met de inhoud van de overeenkomst bij de eindbeslissing die ze nemen.